POLSKA MISJA KATOLICKA W NIEMCZECH
Z historii duszpasterstwa polonijnego
Pierwsze większe skupiska Polaków na ziemi niemieckiej powstały dopiero po upadku Powstania Listopadowego. Wtedy to wiele księstw niemieckich przyjęło opuszczających kraj polskich patriotów. Masowa emigracja Polaków „za chlebem” do Niemiec nastąpiła pod koniec XIX wieku. Sprzyjało temu ogromne zapotrzebowanie na siłę roboczą, głównie w kopalniach i hutach Zagłębia Ruhry. Ludność polska przybywała także do prac w portach Hamburga. Około 1890 r. ponad 100 tys. Polaków żyło w środkowych i zachodnich rejonach cesarstwa niemieckiego. W 1900 r. było ich już od 250 do 300 tys. Zaś w 1914 ich liczba wzrosła do 750 tys. osób, skupionych głównie w Westfalii i Nadrenii, a także w prowincji hanowerskiej i w Berlinie. Równocześnie rozwijała się także emigracja sezonowa. Polacy przybywali do prac sezonowych na roli w okolicach Hanoweru i Magdeburga. Spis z 1907 r. wykazywał, że na terenie Prus było wówczas 237 tys. robotników sezonowych.
Polscy emigranci, będący w większości wyznania rzymsko-katolickiego, od początku wykazywali wielkie przywiązanie do Kościoła, żarliwość religijną, ofiarność i szacunek dla duchowieństwa. Pozbawieni byli jednak systematycznego duszpasterstwa polskiego, a praca pojedynczych księży miała charakter okazjonalny. Znane są z tego okresu nazwiska ks. Antoniego Kanteckiego, ks. Władysława Enna czy ks. Józefa Szotowskiego, którzy spieszyli z posługą duszpasterską Polakom.
Pod koniec XIX wieku nastąpiło pewne złagodzenie pruskiej polityki antykościelnej i antypolskiej. Wtedy też pracę wśród emigracji polskiej, w Zagłębiu Ruhry rozpoczął ks. Franciszek Liss. W duszpasterstwie pomagali mu także kapłani zapraszani z Polski., albo studiujący w tym czasie w Münster. Dzięki nim i poprzednikom powstawały kościoły i liczne stowarzyszenia religijne. Po złagodzeniu Kulturkampfu zaczęto też wydawać czasopisma w języku polskim.
W latach 1939 – 1945 na terenie Niemiec przebywało ponad 2 mln robotników przymusowych, jeńców wojennych i kacetowców. Wśród nich w roku 1945 było ok. 100 tys. dzieci i młodzieży w wieku do lat 18. Nie zabrakło wtedy bohaterskich kapłanów, którzy dobrowolnie zgłaszali się na roboty, aby nieść opiekę duchową rodakom. Byli to między innymi: ks. Zbigniew Delimata, ks. Stanisław Malec, ks. Władysław Przybylski, ks. Antoni Rauer i o. Rudolf Jakubek. Po wyzwoleniu z KZ-Dachau w kwietniu 1945r. prawie 700-osobowa grupa kapłanów podjęła natychmiast pracę duszpasterską wśród przymusowych wysiedleńców tzw. „dipisów” (Displaced Persons).
Dnia 5 czerwca 1945 r. Stolica Apolstolska zamianowała ks. abpa Józefa Gawlinę ordynariuszem dla Polaków w Austrii i Niemczech, z określeniem zakresu jurysdykcji, stwarzając kurię biskupią z pełną niezależną jurysdykcją nad duchowieństwem i wiernymi. Według prawa kościelnego kuria podlegała bezpośrednio Stolicy Apostolskiej. Dnia 20 października 1964 r., po śmierci abpa Gawliny, wizytatorem kanonicznym został zamianowany ks. infułat Edward Lubowiecki. Wraz ze śmiercią ks. infułata Lubowieckiego przestała istnieć kuria biskupia dla Polaków (Frankfurt/M), a jurysdykcja z dniem 20.06.1976 r. przeszła pod władzę Kościoła niemieckiego. Dnia 20.02.1976 r. rektorem PMK w Niemczech Zachodnich został ks. Stefan Leciejewski.
W okresie „Solidarności” napłynęła duża fala nowych emigrantów. W latach 1975 – 1991 przybyło ponadto ok. 1,5 mln przesiedleńców z Polski. W latach 1986 – 2002 rektorem PMK był ks. dr Franciszek Mrowiec. W latach 1981 – 1982, poprzez organizowane okolicznościowe nabożeństwa, Polskie Misje przeżyły w duchowej łączności z Jasną Górą 600-lecie Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej. W 1995 r. Polska Misja Katolicka w Niemczech świętowała w Würzburgu 50-lecie istnienia pod przewodnictwem ks. kardynała Józefa Glempa. Jako votum wdzięczności za lata polskiego duszpasterstwa okresu powojennego, odbyła się peregrynacja kopii Obrazu Jasnogórskiego po wszystkich polskich ośrodkach w Niemczech.
W lutym 2002 r. rektorem PMK został mianowany ks. prałat Stanisław Budyń. Jesienią tegoż samego roku siedziba Rektoratu PMK w Niemczech została przeniesiona z Würzburga do Hanoweru.
Rektorzy Polskiej Misji Katolickiej w Niemczech:
- 1945 – 1964 – ks. abp Józef Gawlina
- 1964 – 1976 – ks. infułat Edward Lubowiecki
- 1976 – 1986 – ks. prałat Stefan Leciejewski
- 1986 – 2002 – ks. prałat dr Franciszek Mrowiec
- 2002 – ks. prałat Stanisław Budyń
70. rocznica utworzenia struktur polskiego duszpasterstwa w Niemczech
W sobotę 7 listopada br. w katedrze pw. św. Bartłomieja we Frankfurcie n. Menem Polska Misja Katolicka w Niemczech obchodziła uroczyście jubileusz 70-lecia istnienia zorganizowanego duszpasterstwa polskojęzycznego w tym kraju. Miejsce obchodów zostało wybrane świadomie, bo właśnie we Frankfurcie przez ponad 30 lat (od jesieni 1945 do 1976) mieściła się siedziba Kurii dla Polaków, której kontynuatorem (bez uprawnień jurysdykcyjnych) jest obecnie Rektorat PMK w Niemczech. Uroczystość miała przede wszystkim charakter dziękczynny, na co we wprowadzeniu zwrócił uwagę ks. prał. Stanisław Budyn, Rektor PMK w Niemczech. Ks. Rektor odczytał list z Sekretariatu Stanu Stolicy Apostolskiej wystosowany specjalnie na rocznicowe obchody z zapewnieniem duchowej łączności papieża Franciszka i jego apostolskim błogosławieństwem. Do wspólnego dziękczynienia zaproszono ks. abp. Wojciecha Polaka, Prymasa Polski, który przewodniczył Mszy św., ks. bp. Wiesława Lechowicza, Delegata KEP ds. Duszpasterstwa Emigracji Polskiej, który wygłosił kazanie, oraz ks. bp. Thomasa Löhr, przedstawiciela diecezji Limburg. Wśród zaproszonych gości byli także: Stefan Schohe, Dyrektor Krajowy Duszpasterstwa Obcokrajowców przy Konferencji Episkopatu Niemiec, oraz przedstawiciele Konsulatu Generalnego RP w Kolonii: Jan Sobczak, Konsul Generalny, i Katarzyna Furmanik, Wicekonsul.
Mszę św. współkoncelebrowało 49 duszpasterzy polonijnych z całych Niemiec, którzy przybyli do Frankfurtu ze swoimi parafianami. Katedra, która może pomieścić ok. 1000 osób, wypełniona była po brzegi.
W podniosły nastrój wprowadził zebranych najpierw występ Polskiego Zespołu Folklorystycznego „Polonez” z Darmstadt, a następnie, tuż przed liturgią, uroczyste wejście pocztów sztandarowych reprezentujących polskie parafie w Niemczech. Swoistego uroku dodały uroczystości także zespoły i grupy przybyłe w strojach ludowych. O wdzięczności Panu Bogu, ale również ludziom, przede wszystkim księżom – byłym więźniom obozów koncentracyjnych, którzy po wyzwoleniu, swoim niezmordowanym zaangażowaniem kapłańskim, pod kierunkiem ks. abp. Józefa Gawliny a zwłaszcza jego współpracowników w Kurii Biskupiej, kładli podwaliny duszpasterstwa polskiego w Niemczech, mówił w kazaniu ks. bp Lechowicz, zachęcając obecne pokolenie emigrantów i ich duszpasterzy do podjęcia i rozwijania tej cennej spuścizny. Ogromnie wzruszającym momentem uroczystości było wspólne odśpiewanie dziękczynnego Te Deum.
Na zakończenie słowa podziękowań i pozdrowień do zebranych skierował w imieniu Konferencji Episkopatu Niemiec Stefan Schohe, a w imieniu Konsulatu Generalnego RP w Kolonii Jan Sobczak. Dyrektor Krajowy nawiązał do obchodów rocznicowych wyzwolenia obozu koncentracyjnego w Dachau 29 kwietnia br. i wspomniał bohaterskich kapłanów, którzy pomimo obozowego wycieńczenia spieszyli do swoich rodaków z duszpasterską posługą. Ponadto z wielkim uznaniem odniósł się do bieżącej pracy polskich ośrodków duszpasterskich, zwracając uwagę na wielką liczbę emigrantów z Polski. Z kolei Konsul Generalny usytuował frankfurcką uroczystość w kontekście 50. rocznicy wymiany listów pomiędzy episkopatami Polski i Niemiec oraz przypadającej w przyszłym roku 1050. rocznicy Chrztu Polski. Życząc PMK dalszej owocnej pracy zachęcał do jeszcze ściślejszej współpracy w placówkami dyplomatycznymi.
Uroczystości jubileuszowe we Frankfucie nie mogłyby się odbyć i nie wypadłyby tak okazale bez ogromnego zaangażowania duszpasterzy i wiernych. Wszystkim zaangażowanym aktywnie w liturgię i sprawy porządkowe oraz wszystkim uczestnikom serdeczne „Bóg zapłać!”